EpiDoc XML:
IGCyr0112002
Trismegistos ID:
5988
Source description
Support: White marble stele slightly tapering;
on top, a triangular pediment with acroteria; below, a plain moulding
(inscribed face
w: 0.34-0.39 × h: 1.33 × d: 0.068-0.102).
Layout: Inscribed between the pediment and the moulding; excellent state of preservation.
Letters: 0.01-0.013; very carefully cut, although with some corrections; slightly apicated, rather later than the historical date.
Date: 155 or 154 BC
(see commentary)
(internal date).
Findspot: Found on August 24th, 1929 at
Cyrene ➚:
Sanctuary of Apollo, on the retaining wall between two terraces,
West of Strategeion.
Place of origin: Findspot.
Last recorded location: Cyrene Museum, 80.
Seen by C. Dobias-Lalou on June 10th, 2010 in Shahat: Cyrene Museum.
Text constituted from: Transcription from stone (CDL).
Bibliography
Oliverio 1932-1933, pp. 11-84, whence SEG, 9.7.
Cf. Wilcken 1932; Laronde 1987, pp. 440-442, whence SEG, 38.1883; Sherk 1984, pp. 30-31, n. 31, and Lampela 1998, pp. 166-175, whence SEG, 48.2056; Laronde 2002, whence SEG, 52.1836; Criscuolo 2011 and Dobias-Lalou, BE, 2012.503, whence SEG, 61.1551; IGCyr 011200 ➚; Grzybek 2017, pp. 31-67, whence SEG 68.1751.
Text
Interpretive
Ἔτους πεντεκαιδεκάτου, μηνὸς Λώιου.
Ἀγαθῆι Τύχηι. Τάδε διέθετο βασιλεὺς
Πτολεμαῖος βασιλέως Πτολεμαίου
καὶ βασιλίσσης Κλεοπάτρας, θεῶν
5Ἐπιφανῶν, ὁ νεώτερος, ὧν καὶ τὰ ἀντίγραφα
εἰς Ῥώμην ἐξαπέσταλται. Εἴη μέν μοι
μετὰ τῆς τῶν θεῶν εὐμενείας μετελθεῖν
καταξίως τοὺς συστησαμένους ἐπὶ μὲν
τὴν ἀνόσιον ἐπιβουλὴν καὶ προελομένους
10μὴ μόνον ⟦oν⟧ τῆς βασιλείας, ἀλλὰ καὶ
τοῦ ζῆν στερῆσαί με· ἐὰν δέ τι συμβαίνηι
τῶν κατ’ ἄνθρωπον πρότερον ἢ διαδόχους
ἀπολιπεῖν τῆς βασιλείας, (vac. 1) καταλείπω
Ῥωμαίοις τὴν καθήκουσάν μοι βασιλείαν,
15οἷς ἀπ’ ἀρχῆς τήν τε φιλίαν καὶ τὴν
συμμαχίαν γνησίως συντετήρηκα·
τοῖς δ’ αὐτοῖς παρακατατίθεμαι τὰ πράγματα
συντηρεῖν, ἐνευχόμενος κατά τε τῶν θεῶν
πάντων καὶ τῆς ἑαυτῶν εὐδοξίας, ἐάν τινες
20ἐπίωσιν ἢ ταῖς πόλεσιν ἢ τῆι χώραι, βοηθεῖν
κατὰ τὴν φιλίαν καὶ συμμαχίαν τὴν ⟦πρὸς⟧
πρὸς ἀλλήλους ἡμῖν γενομένην καὶ τὸ
δίκαιον παντὶ σθένει. (vac.)
Μάρτυρας δὲ τούτων ποιοῦμαι Δία τε τὸν
25Καπετώλιον καὶ τοὺς Μεγάλους θεοὺς
καὶ τὸν Ἥλιον καὶ τὸν Ἀρχηγέτην Ἀπόλλωνα,
παρ’ ὧι καὶ τὰ περὶ τούτων ἀνιέρωται γράμματα.
(vac. 6) Τύχηι τῆι Ἀγαθῆι. (vac. 10)
Diplomatic
ΕΤΟΥΣΠΕΝΤΕΚΑΙΔΕΚΑΤΟΥΜΗΝΟΣΛΩΙΟΥ
ΑΓΑΘΗΙΤΥΧΗΙΤΑΔΕΔΙΕΘΕΤΟΒΑΣΙΛΕΥΣ
ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣΒΑΣΙΛΕΩΣΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ
ΚΑΙΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣΚΛΕΟΠΑΤΡΑΣΘΕΩΝ
5ΕΠΙΦΑΝΩΝΟΝΕΩΤΕΡΟΣΩΝΚΑΙΤΑΑΝΤΙΓΡΑΦΑ
ΕΙΣΡΩΜΗΝΕΞΑΠΕΣΤΑΛΤΑΙΕΙΗΜΕΝΜΟΙ
ΜΕΤΑΤΗΣΤΩΝΘΕΩΝΕΥΜΕΝΕΙΑΣΜΕΤΕΛΘΕΙΝ
ΚΑΤΑΞΙΩΣΤΟΥΣΣΥΣΤΗΣΑΜΕΝΟΥΣΕΠΙΜΕΝ
ΤΗΝΑΝΟΣΙΟΝΕΠΙΒΟΥΛΗΝΚΑΙΠΡΟΕΛΟΜΕΝΟΥΣ
10ΜΗΜΟΝΟΝ⟦OΝ⟧ΤΗΣΒΑΣΙΛΕΙΑΣΑΛΛΑΚΑΙ
ΤΟΥΖΗΝΣΤΕΡΗΣΑΙΜΕΕΑΝΔΕΤΙΣΥΜΒΑΙΝΗΙ
ΤΩΝΚΑΤΑΝΘΡΩΠΟΝΠΡΟΤΕΡΟΝΗΔΙΑΔΟΧΟΥΣ
ΑΠΟΛΙΠΕΙΝΤΗΣΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΚΑΤΑΛΕΙΠΩ
ΡΩΜΑΙΟΙΣΤΗΝΚΑΘΗΚΟΥΣΑΝΜΟΙΒΑΣΙΛΕΙΑΝ
15ΟΙΣΑΠΑΡΧΗΣΤΗΝΤΕΦΙΛΙΑΝΚΑΙΤΗΝ
ΣΥΜΜΑΧΙΑΝΓΝΗΣΙΩΣΣΥΝΤΕΤΗΡΗΚΑ
ΤΟΙΣΔΑΥΤΟΙΣΠΑΡΑΚΑΤΑΤΙΘΕΜΑΙΤΑΠΡΑΓΜΑΤΑ
ΣΥΝΤΗΡΕΙΝΕΝΕΥΧΟΜΕΝΟΣΚΑΤΑΤΕΤΩΝΘΕΩΝ
ΠΑΝΤΩΝΚΑΙΤΗΣΕΑΥΤΩΝΕΥΔΟΞΙΑΣΕΑΝΤΙΝΕΣ
20ΕΠΙΩΣΙΝΗΤΑΙΣΠΟΛΕΣΙΝΗΤΗΙΧΩΡΑΙΒΟΗΘΕΙΝ
ΚΑΤΑΤΗΝΦΙΛΙΑΝΚΑΙΣΥΜΜΑΧΙΑΝΤΗΝ⟦ΠΡΟΣ⟧
ΠΡΟΣΑΛΛΗΛΟΥΣΗΜΙΝΓΕΝΟΜΕΝΗΝΚΑΙΤΟ
ΔΙΚΑΙΟΝΠΑΝΤΙΣΘΕΝΕΙ
ΜΑΡΤΥΡΑΣΔΕΤΟΥΤΩΝΠΟΙΟΥΜΑΙΔΙΑΤΕΤΟΝ
25ΚΑΠΕΤΩΛΙΟΝΚΑΙΤΟΥΣΜΕΓΑΛΟΥΣΘΕΟΥΣ
ΚΑΙΤΟΝΗΛΙΟΝΚΑΙΤΟΝΑΡΧΗΓΕΤΗΝΑΠΟΛΛΩΝΑ
ΠΑΡΩΙΚΑΙΤΑΠΕΡΙΤΟΥΤΩΝΑΝΙΕΡΩΤΑΙΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΤΥΧΗΙΤΗΙΑΓΑΘΗΙ
French translation
L'an quinze, mois Lôios. A la bonne fortune! Voici les dispositions du roi Ptolémée le Jeune, fils du roi Ptolémée et de la
reine Cléopatre, Dieux Epiphanes, dispositions dont une copie a été expédiée à Rome. Qu'il me soit donné, avec la faveur divine,
de poursuivre ceux qui ont tramé le complot impie contre ma personne et se sont proposé de me priver (10) non seulement de
la royauté, mais aussi de la vie. Toutefois si vient à se produire une des vicissitudes de la condition humaine avant que
je ne laisse des successeurs à la royauté, je lègue le royaume que je possède aux Romains, dont j'ai gagné dès l'origine et
préservé avec sincérité l'amitié et l'alliance. C'est à eux que je lègue le soin de préserver l'Etat, en les conjurant, au
nom de tous les dieux et de leur propre gloire: puissent-ils, si (20) les cités ou le territoire viennent à être attaqués,
leur porter secours de toutes leurs forces, conformément à l'amitié et à l'alliance établies entre nous et en accord avec
la justice. J'en prends à témoins Zeus Capitolin, les Grand Dieux, Hélios et Apollon Archégète, auprès de qui la présente
inscription a été consacrée. A la bonne fortune!
English translation
Year fifteen, month Loios. To the good fortune! This is the will of king Ptolemy the Younger, son of king Ptolemy and of queen
Cleopatra, Gods Epiphaneis, of which will a copy has been sent to Rome. Should it be given to me, with divine help, to worthy
pursue those who plotted the impious conspiracy and intended to deprive me (10) not only of kingship but also of life. However,
if one of the human vicissitudes should happen before I would leave successors for kingship, I bequeath the kingdom that I
own to the Romans, whose friendship and alliance I gained from the beginning and preserved genuinely. To them I bequeath the
duty of preserving the state, while conjuring them in the name of all gods and of their own glory: should they, if (20) the
cities or the territory should be assaulted, help them with full might in observance of the friendship and alliance existing
between us and in accordance with justice. Of this I call as witnesses Zeus Capitolinus, the Great Gods, Helios and Apollo
Archegetes, near whom the present inscription has been dedicated. To the good fortune!
Italian translation
Anno quindici, mese di Loios. Alla buona fortuna! Così ha fatto testamento il re Tolemeo il Giovane, figlio del re Tolemeo
e della regina Cleopatra, Dèi Epifani, la cui copia è stata inviata a Roma. Possa io, con l'aiuto divino, perseguire degnamente
quanti hanno tramato il complotto empio contro di me e si sono proposti di privarmi non solo del regno, ma anche della vita.
Se, comunque, si verifica una delle vicissitudini della condizione umana prima che io possa lasciare successori al regno,
lascio il regno che possiedo ai Romani, la cui amicizia e alleanza ho guadagnato dall'inizio e conservato con sincerità. È
a loro che lascio il compito di preservare lo Stato, implorandoli, in nome di tutti gli dèi e della loro gloria: se le città
o il territorio dovessero essere attaccati, portino soccorso con tutte le loro forze in conformità con l'amicizia e l'alleanza
esistente tra noi e in accordo con la giustizia. Testimoni di questo nomino Zeus Capitolino, gli Dèi Grandi, Helios e Apollo
Archegetes, presso il quale la presente iscrizione è stata consacrata. Alla buona fortuna!
Arabic translation
السنة الخامسة عشرة ، شهر لوس (يوليو). للحظ الجيد! هذه هي وصية الملك بطليموس الأصغر، ابن الملك بطليموس والملكة كليوباترا، الآلهة
الظاهرون (المشهورون) ، والتي كانت قد أرسلت نسخة منها إلى روما. أينبغي أن تُمنح لي، بمساعدة إلهية، الجدارة لأُطارد أولئك الذين
خططوا لمؤامرة دنيئة وكانوا يعتزمون حرماني ليس فقط من الملكية ولكن أيضًا من الحياة؟ لكن، إذا حدثت إحدى التقلبات البشرية (تغير
للأحداث بتدخل من البشر) قبل أن أترك خلفاء للمملكة، فإني أترك المملكة التي أمتلكها للرومان، الذين اكتسبت الصداقة والتحالف معهم
منذ البداية وحافظت عليهما بأمانة. أترك إليهم واجب الحفاظ على الدولة، في الوقت الذي أستحضرهم (أتوسل إليهم) باسم جميع الآلهة
(المؤلهين) وباسم أمجادهم الخاصة، أن يساعدوهم بكل ما يملكون، في حال هُجمت المدن أو الإقليم، أخذين بعين الاعتبار الصداقة والتحالف
القائم بيننا بموجب للعدالة. وأُشهد زيوس الكابيتولني والآلهة (المؤلهين) العُظمى وهيليوس (إله الشمس) وأبولو آرخيقيتيس على هذه
الوصية الذين وضعت إلى جانبهم النقش الحالي. للحظ الجيد!